Общественно-политическая интернет-газета

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин олохтоох салайыныыга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев «Студия ыалдьыта» араадьыйа биэриитигэр кыттыыны ылла.

Онно олохтоох салайыныы тиһигин сайыннарыы тыын боппуруостарын сиһилии кэпсээтэ.

Олохтоох салайыныы сайдар түһүмэхтэрэ

Кэпсэтии кэмигэр кэнники сылларга тахсыбыт сокуоннар уларыйыыларыгар болҕомто уурулунна. Чуолаан, «Публичнай былаас ньыгыл тиһигэр олохтоох салайыныыны тэрийии уопсай бириинсиптэрин туһунан» федеральнай сокуон тула сырдатыы барда. Сокуон бу сыл кулун тутар 20 күнүгэр ылыллыбыта.

Владимир Прокопьев олохтоох салайыныыга сыһыаннаах урут ханнык сокуоннар ылылла сылдьыбыттарын эттэ. 1990-с сылларга дойду тутула уларыйбыта. Ол курдук, 1995 сыллаахха Россияҕа аан бастакы олохтоох салайыныы туһунан сокуон ылыллыбыта. Онтон 2003 сыллаахха 131 №-дээх саҥа сокуон тахсыбыта.

Ону тэҥэ 414 №-дээх «Россия Федерациятын субъектарыгар публичнай былааһы тэрийии уопсай бириинсиптэрин туһунан» федеральнай сокуон 2020 сыллаахха ылыллан турар. Ис хоһооно федеральнай киин уонна субъектар ситэриилээх былаастарын ыккардыгар боломуочуйаны, быраабы тыырсыы буолар. Бу сокуон субъектар боломуочуйаларын балайда кэҥэтэн, 175 араас көрүҥнээх быраап бэриллэн турар.

Манна сиэттэрэн иккис түһүмэх быһыытынан олохтоох салайыныы сокуонун саҥа барыла 2021 сыллаахха ылыллыбыта. 2022 сыллаахха байыаннай дьайыы саҕаламмытыттан сылтаан сокуон тохтообута, онтон үс сылынан сөргүтүллэн ылылынна. Сокуон улуус уонна нэһилиэк баһылыгын таларга араас ньыманы көрөр: нэһилиэнньэ быһаччы куоластааһына, дьокутааттар быыбардааһыннара эбэтэр Ил Дархан анааһына. Хас биирдии эрэгийиэн бэйэтигэр сөптөөх ньыманы быһаарыахтаах. Саҥа сокуоҥҥа билигин үлэлии турар 131 №-дээх олохтоох салайыныы туһунан сокуон сүрүн нуормалара оннунан хааллылар. Уларыйыыта син баар гынан баран, баһыйар үксэ буолбатах.

«Бу – дойду үрдүнэн олохтоох салайыныы биир ттүһүмэҕэ буолар. Олох сайдарын тухары итинник түһүмэхтэр бааллар этэ», – диэтэ Владимир Прокопьев.

Баһылык быыбара

Биэриигэ олохтоохтор эрэгийиэни салайыыга кыттыылара, талыллыбыт баһылыктар оруоллара уонна дьокутааттар эппиэтинэстэрэ курдук тиэмэлэр таарыллыбыттара. Владимир Прокопьев талыллыбыт баһылыктарга итэҕэл таһымын үрдэтэр уонна көдьүүстээх салайыыны хааччыйар туһугар быыбардыыр систиэмэни тупсарар наадатын бэлиэтээтэ.

«2002 сылга улуус баһылыктарын быыбар нөҥүө бэйэбит талар буолбуппут. 2005 сылтан нэһилиэк баһылыктарын талабыт. Биллэн турар, бу ньыма үчүгэй өрүттэрдээх. Ол гынан баран, сыыһа-халты таламмыт нэһилиэктэрбит, улуустарбыт эрэйи көрөр түгэннэрэ тахсаллар. Быыбарга дьон өйүн-санаатын араастык ытыйыахха, үп-харчы өттүнэн кыайа-хото талыллыахха сөп».

Олохтоох салайыныы тиһигин сайыннарыы кэскилин туһунан этэригэр, Владимир Прокопьев сир баайын хостуур бырамыысыланнас сайдан, нэһилиэнньэ ахсаана тас өттүттэн элбиирин учуоттаан туран, баһылыктары таларга эппиэтинэстээх буолуу механизмнарын тупсарар наадалааҕын эттэ. Чуолаан, кини муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарын эппиэтинэстэрин үрдэтэр уонна Татарстан дьокутаат куорпуһун нөҥүө баһылыктары талар уопутун учуоттуур тоҕоостооҕун тоһоҕолоото.

«Саха сиригэр сир баайын хостуур бырамыысыланнас тэтимнээхтик сайда турар. Манан сибээстээн өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх саҥа дьон олохсуйа кэлиэҕэ. Бу дьон эмиэ быыбардыыр бырааптаах буолуохтара. Онон быыбарбыт инникитин хайдах буоларын билигин быһаарыахтаахпыт. Үлэлиир кыахтаах ыччат “биһигини талбаттар” диэн быыбарга кыттыбат. Онон куонкурус нөҥүө нэһилиэк тумус дьонугар – дьокутааттарыгар маны итэҕэйиэххэ диибит», – диэн эттэ кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ.

Норуот талбыт баһылыга үлэтин мөлтөхтүк толорор түгэнигэр, кинини дуоһунаһыттан устар уустук. Оттон нэһилиэк, улуус дьокутааттарынан талыллыбыт баһылык сыыһа үлэлиир буоллаҕына, дьокутааттар кинини тохтотор боломуочуйаланаллар. Ол иһин дьокутаакка эппиэтинэс улаатыахтаах.

Дьон санаата

Ил Түмэн испиикэрэ Алексей Еремеев салайааччылаах оробуочай бөлөх 10-тан тахса улууска сырытта. Норуот санаата араас. Хомойуох иһин, бу сокуону бэйэтин аахпатах дьон элбэх. Кинилэр нэһилиэнньэҕэ сыыһа-халты санаалары биэрэн долгуталлар. Дьиҥэ, 2025 сылга Госдума экспертэр этиилэрин ылыммыта. Ол түмүгэр икки таһымнаах олохтоох салайыныы кэккэ субъектарга хаалыан сөп диэн нуорма бу сокуоҥҥа киирбитэ.

Владимир Прокопьев дьон олоҕун-дьаһаҕын тупсарыыга, сокуоннары чочуйууга уонна олохтоох салайыныы тиһигин сайыннарыыга парылааман салгыы үлэлиэҕэ диэн истээччилэрин эрэннэрдэ.

Ил Түмэн пресс-сулууспата - https://iltumen.ru/news/26905

2025-07-22 10:28:14

Всего просмотров: 173