Общественно-политическая интернет-газета

Балтараа чаас устатыгар Ил Дархан Айсен Сергеевич Николаев Ил Түмэҥҥэ туһаайан этиитин болҕойон олорон тэлэбиисэринэн көрдүм, иһиттим. Быһаччы этэбин: улаханнык астынным. Алҕаһаабат буоллахпына, бу кини норуотун иннигэр алтыс туһаайан этиитэ.

Бырабыытылыстыба саалатыгар мустубут дьон-сэргэ састааба урукку дьыллартан эмиэ уратылаах буолла. Дьокутааттартан ураты ситэриилээх уорган уонна муниципальнай салалта бары тутаах үлэһиттэрэ, уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччылара, судаарыстыбаннай сулууспа бэтэрээннэрэ, ыччаттар, оҕолор бэрэстэбиитэллэрэ, Горнай улууһуттан сэттэ оҕолоох дьиэ кэргэн мустубуттара дьон болҕомтотун тарта. Онон Ил Дархан туһаайан этиитэ нэһилиэнньэ киэҥ арыҥатыгар түргэнник тиийиэҕэ. Арай бүгүҥҥү Саҥа Саха сирин төрүттээбит ХII ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэт Конституцията, өрөспүүбүлүкэ символлара – судаарыстыбаннай былаах, гиэрбэ – сандааран көстөллөрө бэтэрээннэр санааларын астыннарар, дуоһутар.

Айсен Сергеевич дакылаата чочуллан оҥоһуллубут, дириҥ ис хоһоонноох, өрөспүүбүлүкэ ситиһиилэрин, баар проблемаларын норуот киэҥ эйгэтэ тутатына өйдүүрүн курдук, тупсаҕайдык иһитиннэрдэ. Аан дойду үрдүнэн сатыылаабыт уустук балаҺыанньаҕа дойдубутугар, Россияҕа, Саха сирэ экэниэмикэҕэ, байыаннай дьайыыга эрэллээх эркин, бөҕө тирэх буолбутун иһитиннэрэн туран, мунньахтыыр саалаҕа мустубут дьоруой уолаттарбытыгар махтаммыта, эҕэрдэлээбитэ саамай сөптөөх, истээччилэр истиҥ биһирэбиллэрин ылла.

Саха сиригэр экэниэмикэ сайдыытын сүрүн көрдөрүүтэ – баалабай бородууксуйа үүнүүтэ сыл аайы үрдээн иһэрин эттэ, 2024 сылы кытары тэҥнээтэххэ, эһиил 3,2% үрдүүрүн иһитиннэрдэ.

Бүддьүөт үлэһиттэрин хамнаһа 5,7% үрдүөхтээх, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн дьадайыы кээмэйэ аччыырын, орто хамнас үрдүүрүн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн социальнай эбийиэктэри тутууга, хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматынан хайа да дьыллардааҕар күүстээх үлэ барбытын иһиттибит.

Дьэ, ол курдук, доруобуйа харыстабылыгар, үөрэҕирии, култуура салааларыгар салгыы сайдыы барбыта бэлиэтэннэ.

Судаарыстыбаннай, муниципаальнай салалта уорганнарыгар бүддьүөттэн ороскуот элбэҕин, аҕыйах нэһилиэнньэлээх тыа сирин бөһүөлэктэрин таарыйбакка туран, үлэ тэрээһинин көдьүүһүн үрдэтии суотугар, бүддьүөккэ уларытыы киирэрин бырабыыталыстыбаҕа сорудахтаата.

Тыа хаһаайыстыбатыгар үбүлээһин бэрээдигин уларытан, ити салааҕа көрүллүбүт үп-харчы улуустарга тиийэр бэрээдэгэ олохтоммутун мунньах кыттыылаахтара сэргии иһиттилэр.

Өрөспүүбүлүкэ сайдарыгар биир төһүү күүс буолуохтаах Лена муостатын тутуу саҕаламмытын, аны 3 сылынан тутууну бүтэрэр соругу туруорда.

Тимир суол тутуутун хоту уонна соҕуруу диэки салгыы ыытар боппуруоһу күүскэ туруоралларын дакылааттан иһиттибит.

Өрөспүүбүлүкэ Арктикатааҕы улуустарын сайыннарыыга, ыарахан боппуруостарын хоту таһаҕас тиэйиитин, күннэтэ туттар табаардара сыана үрдээбитин, абыйаассыйанан сырыыга субсидия туруорсубутун Ил Дархан Айсен Сергеевич бырабыыталыстыба, өрөспүүбүлүкэ салалтатын биир сүрүн быһыытынан туруорда.

Дьэ, ити курдук, өрөспүүбүлүкэ сайдар бүгүҥҥү туругун, инники кэскилин туһунан киэҥ иһитиннэриини оҥордо. Бүтэһигэр, Айсен Сергеевич кэлэр 2025 сылы Ийэ дойдуну көмүскээччи сылынан биллэрбитэ саамай тоҕоостоох. Саха сирин бары олохтоохторо Ил Дархан Ил Түмэҥҥэ туһаайан этиитин толору өйүөхтэрэ уонна кэлэр сыл өссө ситиһилээх буоларыгар, бэйэни көмүскэнии байыаннай дьайыытыгар Кыайыыны ситиһэрбитигэр уонна Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кыайыынан түмүктэммитэ 80 сылын сайдыыга ситиһиилээх, үөрүү-көтүү аргыстаах көрсөрбүтүгэр эрэлбитин үксэтиэ, сомоҕолоһорбутун, түмсүүлээх буоларбытын күүһүрдүө диэн эрэнэбит.

Түгэнинэн туһанан салатаҕа үс этиилээхпин:

‒ Олохтоох бэйэни салайыныы сокуонугар уларытыы киирээри турарынан сибээстээн улуустар, нэһилиэктэр баһылыктарын боломуочуйаларыгар уларытыы киирэрэ наада. Тыа хаһаайыстыбатыгар үбүлээһин бириинсибэ уларыйбыта онно сөп түбэһэр. Саҥа бэрээдэгинэн тыа сирин сайыннарыы бэлиитикэтин үптээх-харчылаах олорон миэстэтигэр быһаарар буоллулар. Онон нэһилиэктэргэ олохтоох дьон үлэлээх уонна дохуоттаах буолууларын хааччыйыы баһылыктар булгуччулаах эбээһинэстэрин курдук сокуоҥҥа уларытыы киллэриэххэ. Баччааҥҥа диэри баһылыктар итинник боломуочуйалара сокуонунан көрүллүбэтэх.

‒ Ил Дархан соторутааҕыта олохтоох бородууксуйаны кэҥэтэр соруктаах укааһа тахсыбыта. Онон сибээстээн хоту улуустарга балыктааһыны уонна ону кэнсиэрбэ оҥорон атыылааһыны дэлэтэр кыах баар. Хоту улуустарга элбэх күөллэр, үрэхтэр бааллар. Миэстэтигэр сорнай балык (ол эбэтэр сахалыы «сиэниллибэт балык» диэн өйдөбүллээх) элбэх. Онно киирэллэр сордоҥ, сыалыһар кытары. Оттон кыра кээмэйдээх балык саппааһа олус элбэх. Урут хоту улуустарга уонунан тыһыынча ахсаанаах килиэккэлээх кыыл иитиллэрэ, сүнньүнэн, хара саһыл. Ону аһатарга сүүһүнэн туонна олохтоохтор «туһата суох балык» диэн ааттыыр балыктара туһаныллара. Билигин килиэккэлээх кыыл иитиллибэт. Оттон кыра балыгы хостооһунунан ким да дьарыктаммат. Кэнсиэрбэлээһин технологията уустуга суох. Онон кыра балыгы, сордоҥу, сыалыһары маассабайдык соҕотуопкалаан, кэнсиэрбэлээн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн киэҥник тэнитэн атыылааһын элбэх дохуоту биэриэҕэ.

‒ Өрөспүүбүлүкэ хостонор баайын, ордук ньиэби, гааһы, көмүһү тастан кэлэн хостооһун бүрүүкээтэ. Манна регистрацияламматтар, аахсыйаларын олохтоохторго эмиссия оҥорон атыылаабаттар. Быһатык эттэххэ, сирбит баайыттан туһанарбыт кыра. Онон сир баайын өрөспүүбүлүкэ сириттэн хостооччулар социальнай эппиэтинистэрин үрдэтэр туһунан сокуон ылынар наада буолла. Ил Түмэн дьокутааттара ити сокуону олоххо киллэрдэхтэринэ өрөспүүбүлүкэҕэ кэм туһалаах буолуо этэ.

https://iltumen.ru/news/26177

2024-12-20 06:17:56

Всего просмотров: 37