Общественно-политическая интернет-газета

Фермердэргэ төлөнөр уончалыы мөлүйүөннэрдээх төннөрүллүбэт граннартан туох эмэ туһа тахсар дуу, суох дуу? Тоҕо сорохтор граннар харчыларын хастыыта да, иккилиитэ-үстуутэ, төхтүрүйэн ылалларый, оттон атыттар туохха да хаhан да тиксибэттэрий, наар маталларый? Ким эмэ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин нөҥүө төлөнөр граннары ылар дьону бэрэбиэркэлиир дуо?

Бу ыйытыылар «V Якутии.ру» интернет-хаһыакка араас улуустарга олорор дьонтон наар кэлэллэр. Онон тыа дьонун ыйытыыларын быһа гыммакка биһиги биир эксперди кытары кэпсэттибит, онуоха кини маннык быһаарда:

-- Кэнники сылларга фермердэр уонна уопсайынан тыа сирин олохтоохторо фермерскэй хаһаайыстыбаларга 2012 сылтан төлөнүллэр гран харчытын тыырыны кытары сөпсөспөттөрүн биллэрэр буоллулар.

Сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэртэн биһиги сыллата үүтү, эти оҥорон таһаарыы көрдөрүүтэ, ынах, сылгы, дьиэ табатын ахсаана аччаан иһэрин туһунан элбэхтэ ааҕабыт, ол эрэн кыра хаһаайыстыбалары өйөөһүҥҥэ түөрт миллиард кэриҥэ харчы көрүллэн кэллэ.

Сорох сытыы-хотуу, киирбит-тахсыбыт фермердэр маннык граннары иккилии-үстүү төгүл ылан кэллилэр, итиэннэ ылбыт граннарын сууммата да обургу – 10-18 мөлүйүн солкуобайдыы. Онтон сорох фермердэр көмө харчыга букатын да тиксибэттэр.

Элбэх фермердэр хаһаайыстыбаларын сайыннарбакка көннөрү бэйэ туһатыгар эрэ иитэр хаһаайыстыба курдук буолан олороллор уонна бюджет эйгэтигэр үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Кинилэр үлэ миэстэтин да таһаарбаттар, нолуок да төлөөбөттөр, төлүүр да буоллахтарына олох кыраны төлүүллэр.

Сорохтор Дьарыктаах буолуу кииниттэн үлэтэ суох сылдьар дьону булан наймылаһаллар, кинилэргэ кыра хамнас оҕото төлүүллэр, биир нэһилиэккэ олорор дьоннорун үлэлэппэттэр, тоҕо диэтэр кинилэргэ хамнас таһынан өссө социальнай пакет хааччыйыахха наада, ону кэрээнэллэр.

Бигэтик атахтарыгар турбут фермердар эмиэ бааллар, суох буолбатахтар, ол эрэн кинилэр тарбахха баттаналлар, итиэннэ үксүлэрэ саастаахтар.

Итинтэн сиэттэрэн маннык түмүккэ кэлэбит: судаарыстыба фермердэр , бааһынай хаһаайыстыбалары өйүүр, харчы түҥэтэр, оттон кинилэртэн туһа суоҕун курдук суох.

Итинник сүдү көмөнү ыла олорон фермердэр биир дойдулаахтарыгар үлэ миэстэтин таһаарбаттар, тыа сиригэр үлэтэ суох сылдьар дьону хамнастаах үлэнэн хааччыйбаттар, ол аата социальнай суолталаах соруктары быһаарбаттар.

Бу барыта Тыа хаһаайыстыбатын министиэристиэбэтин граннары тыырар хамыыһыйата мөлтөхтүк үлэлиирин көрдөрөр. Хамыыһыйа чилиэттэрэ граны билэр дьонноругар эрэ тыыраллар, оттон ол дьон кинилэргэ араас Фермерскэй ассоциацияларга, бырааһынньыктар тэрийиитигэр, үбүлүөйдэргэ, ыһыахтарга, араас эбийиэктэр тутуллан үлэҕэ киирэллэригэр кыһыл лиэнтэни кырыйыы тэрээһиннэригэр харчынан көмө ыытан махтаналлар, манньалыыллар...

Кистэл буолбатах: Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ мөлтөхтүк үлэлиилирин туһунан кэнники сылларга СМИ-гэ уонна социальнай ситимнэргэ элбэхтэ ааҕабыт, дьон-сэргэ да ити туһунан күүскэ этинэр.

Ол курдук, Чурапчы улууһун уопсастыбыннай корреспондена И.Пономарев фермердэргэ граны тыырыы боломуочуйатын улуус дьаһалталарыгар, чуолаан тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар биэрэр туһунан этиини көтөҕөн турар.

Итинник этиини Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга В.Поскачин эмиэ этэн турар, кини ол туһунан суруналыыстарга да, нэһилиэнньэни кытары да көрсүһүүлэргэ, бэйэтин үлэтин отчуоттууругар да, бырабыытылыстыба отчуоттарын да кэмнэригэр элбэхтэ иһитиннэрбитэ - http://yakutians.com/vladimir-poskachin-tya-haһaajystybatyn-saҥalyy-salajyy-sistiemetin-uonna-artefakt-ministieristibe-tuһunan/

Тус хаһаайыстыбалаах дьон үксүлэрэ мөлүйүөнүнэн сууммалаах граннар харчыларын ылан баран, аҕыйах бириэмэнэн хаһаайыстыбаларын эһэн баран, Дьокуускайга дьиэ-уот, ыарахан сыаналаах тимир көлө, тыраахтыр, араас техникэ, джип атыылаһаллара, биллэн турар, бэйэлэрэ да оттон-мастан тутуhан олорор тыабыт сирин олохтоохторун дьиксиннэрэр.

Онтон сорох сытыы-хотуу фермердэр соруйан эстиигэ барбыт хаһаайыстыбалар хороҕор муостаахтарын уонна сылгыларын ахсаанын бэйэлэригэр сурунан баран, эмиэ 18 мөлүйүөҥҥэ тиийэр сууммалаах граннары ылаллар.

Элбэх фермердэр, Тыа хаһаайыстыбатын граннарыгар тиксибэккэ гынан баран, бэйэлэрин үптэригэр, мунньан-тараан, улахан хотоннорун сылы-сыллаан, сороҕор 10-ча сыл устата туттаахтыыллар.

Оттон Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин уонна араас ассоциациялар отчуоттарыгар барыта үчүгэй, диэн, барыта ситии-хотуу, ситиhии курдук суруллар. Бары үөрбүт-көппүт сирэйдээх эбийиэктэринэн сылдьаллар, хаартыскаҕа түһэллэр, кыһыл лиэнтэни кырыйаллар...

Оттон дьон-норуот?.. Боростуой дьон?..

Хамыыһыйа чилиэттэрэ 10-тан тахсалыы сыл устата олороллор, оттон бэрэссэдээтэл уларыйбыта дуу, суоҕа дуу, уурайбыта дуу, төттөрү үлэҕэ ылыллан үлэлиирэ дуу биллибэт. «ЯкутияИнфо» интернет-ситим олох сөпкө суруйан турардаах: «Федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэ бэлэм харчытын тыырыыга элбэх өй наадата суох. Сүрүн сыал: тыырыллыбыт харчы 3 эрэ буолбакка, 5 сыл устата туһаны аҕалыахтаах, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын элбэтиигэ үлэлиэхтээх. Ити сүрүн сыал билигин да туолбакка турар».

Быйыл туһааннаах министиэристибэ абыраммыт фермердэригэр бюджеттэн көрүллүбүт 220 мөлүйүөнтэн тахса сууммалаах граннары түҥэппит үһү. Ол иһигэр 130 мөлүйүөнү 10 бөдөҥ дьиэ кэргэн фермерскэй хаһаайыстыбаларын икки ардыларыгар тыырбыттар. Суоттаатахха, бу хаһаайыстыбалартан хас биирдиилэрэ 13-туу мөлүйүөн кэриҥэ харчыны илитиигэр тутан абыраммыт.

Оттон официальнайа суох иһитиннэриилэринэн, бу хаһаайыстыбалар истэригэр араас көрүҥ иэстээхтэр кытта бааллар үһү. Ону ол диэбэккэ, кинилэр граннары иккиһин-үсүһүн ылбыттар. Итини сэргэ, саҥа саҕалаан эрэр фермердэргэ 100 мөлүйүөн кэриҥэ харчыны түҥэппиттэр.

Көрөргүт курдук, фермердэр эйгэлэригэр баһаам харчы эргийэр эбит. Саамай кыһыылааҕа: ити босхо бэриллэр, төннөрүллүбэт харчы.

Оттон ити харчы аҕалбыт туһата бүгүҥҥү күннээххэ - суоҕун курдук суох. Судаарыстыба тыырар өйөбүл харчыта төһө сөпкө туһаныллыбытын ким бэрэбиэркэлиэй?

Тыа сирин олохтоохторун долгутар атын да СЫТЫЫ БОППУРУОСТАР элбэхтэр:

1. Судаарыстыба көмө харчытын туһанар фермердэр хас туонна үүтү, эти, сымыыты, күндү түүлээҕи оҥорон таһаардылар, туттардылар?

2. Ким кымыс оҥоруутунан дьарыктанарый? Куоракка ИП Борисовтан ураты кими да билбэппит, ону даҕаны кини оҥорор кымыһа кэнники кэмҥэ хаачыстыбата мөлтөөтө диэн билээччилэр кэпсииллэр. Ол эрэн маҕаһыыннарга кини эрэ кымыһа атыыланар. Тигээйи иитиитинэн куоракка тус хаһаайыстыбалар эмиэ дьарыгыраллар үһү? Кимнээхтэрий? Туохтаахтарый? Нуучча остуоруйаларыгар сурулларыныы, ким кинилэр оҥорон таһаарбыт мүөттэрин испитэй, бытыгар тохпутай?

3. 2012 сылтан саҕалаан Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин граннарыгар тиксибит дьон төһө элбэх үлэ миэстэтин таһаардылар? 10-ча сыл устата түмүк баар буолуохтаах ини? Ол эрэн тыа сиригэр үлэ суоҕун курдук суох, ол оннугар олигарх-фермердэр бааллар…

4. Хас сууммалаах нолуоктары ити фермердэр төлөөтүлэр? Фермердэри өйүүр судаарыстыба көмөтүн ылбыт чааhынай тэрилтэлэр төһө сууммалаах түһээни төлөөбүттэрин ким эмэ анаарар кыахтаах дуо?

5. Граннары ылбыт фермердэр бэйэлэрин төрүт нэһилиэктэрин, улуустарын, өрөспүүбүлүкэлэрин сайдыытыгар төһө кытталлар? Социальнай эппиэтинэһи төһө сүгэллэр?

Холобур, анал байыаннай дьайыыга кытта сылдьар киһилээх ыалларга төһө көмөлөһөллөр? Эбэтэр «бэйэ эрэ дьонугар» көмөлөһөргө бэлэмнэр дуу?

Итини толкуйдаан, ааҕан баран, улуустар уонна оройуоннар олохтоохторо Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин нөҥүө тыырыллар граннары чиэһинэйдик, сиэрдээхтик, туhалаахтык, түҥэтэргэ туруорсалларын өйдүүгүн. Этэргэ диэри: киhи сиэринэн, суобас сокуонунан.

Биллэн турар, маннык хартыына билигин эрэ буолбакка, өссө 2012 сыллаахтан, туох да хонтуруол суоҕуттан, буоллун-хааллын эрэ диэн санааттан үөскээбитэ баар суол.

Ол түмүгэр, туһааннаах министиэристибэ уонна бүтүн систиэмэ чэпчэки суолунан барбыттар. Оттон тыа сирин дьиҥнээх туруу дьоно туора хаалан хаалбыттар.

Маны бэрээдэктиир кэм уолдьаста.

ЭРЭДЭЭКСИЙЭТТЭН: Тустаах суруйуу буолаары турар парламент быыбарыгар уонна онно кыттар Саха Сирин тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласовка туох да сыһыана суох.

(Хаартыска - аhа5ас ситимнэртэн).

2023-07-30 16:17:51

Всего просмотров: 2919