Общественно-политическая интернет-газета

Алексей Герасимов – Дьокуускай урбаанньыт-бааһынайа, “Фермер-Ас” дьоҕус тэрилтэ салайааччыта. Кини: “Биһиги киин куорат олохтоохторо киһи этигэр-хааныгар туох даҕаны буортулаах булкадаһыга суох, иҥэмтэлээх, дьиҥнээх бэйэ оҥоһуута астары атыылаһан аһаан, чэгиэн-чэбдик сылдьалларыгар кыһаллабыт”, – диэн киэн тутта этэр.

Биир-икки күнүнэн урбаанньыт буолбаккын, бүрүкүрээтийэ барахсаны хайдах даҕаны тумнубаккын.Алексей Петрович инньэ 2016 сылтан тэрилтэтин сурукка киллэртэрэригэр, сир быстаран докумуоннатарыгар, онтон база оҥосторугар элбэх күн-дьыл бараммыта. Эттэн астыыр сыах дьиэтин тутан, онно сөптөөх тэриллэри атыылаһан, бары силигин ситэрэн, бастакы бородууксуйатын 2019 с. таһаарбыта. Биллэн турар, үөһэттэн биир кэлтэгэй кэппиэйкэ көмөтө суох, барытын бэйэтин сиэбиттэн үп-харчы уган саҕалыыра ыарахан этэ. Үгүс ороскуоту көрсүбүтэ.

Кэлии, бэлэм бородууксуйаны, оҕуруот аһын, фруктаны атыылыыр эргиэмсиктэргэ куорат киинигэр миэстэ хайдах эрэ кэбэҕэс баҕайытык көстөр ээ. Өлөксөй эдэр эрдэҕиттэн көрдөһөрүн-ааттаһарын сөбүлээбэт, суҥхара сылдьыбат майгылаах. Кыра сааһыгар тулаайах хаалбыт киһи кимиэхэ даҕаны сигэммэккэ, бэйэтэ суол солонорун ордорбут буолуохтаах диэн бүтэйдии сэрэйэбин. Базатын олорор түөлбэтигэр, Гагарин уокуругар, тэриммитэ. Маҕаһыына, куорат кээмэйинэн, итинтэн чугас турар. Быйыл иккис маҕаһыынын туттан, бу күннэргэ арыйаары бэлэмнэнэр.

Сунтаар дьоно дьиэни-уоту тупсаҕайдык туталларынан сураҕыраллар. Өлөксөй эмиэ сүгэни-эрбиини илиитигэр ыллаҕына, уу тэстибэт гына ыпсардаҕына биирдэ астынар идэлээх. Сыахха киирдэххэ, ыал дьиэтин санатар эйгэлээх: аһыыр-сынньанар хостоох, уута-хаара барыта иһирдьэ баар. Үлэлиир усулуобуйа толору тэриллибит. Сыахха 6 киһи үлэлиир, ону тэҥэ маҕаһыыҥҥа 4 атыылааччылаах. Онон, дьоҕус тэрилтэ 10 киһини хамнастыыр. Илиилэригэр орто хамнаһы ылаллар.

Алексей Петрович үлэһиттэригэр: “Үлэлиир сиргит – эһиги дьиэҕит”, – диэн өйдөбүлү иҥэрбит. Сэбиэскэй саҕанааҕы курдук, кыһыл таҥаска үрүҥ кыраасканан суруллубут луоһуну манна эрэ көрүөххэ сөп. Холобур, “2022 сыл – тэрилтэбит үбүн-аһын кэмчилиир сыл” диэн. Баҕар-баҕарыма, ССКП XXVI сийиэһигэр генсек Л.И. Брежнев “Экэниэмикэ кэмчилээһиннээх буолуохтаах” диэбит этиитин санаан кэлэҕин. “Каадыр барытын быһаарар” диэн И.В. Сталин кынаттаах этиитин кытта иккиэн бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн, күн бүгүҥҥэ диэри биһигинниин аргыстаһа сылдьалларын итиэннэ бу өйдөбүллэринэн сирдэтинэр киһи ситиһиилэнэрин мэлдьэһэр сатаммат.

Саха киһитэ – этимсэх. Ол эрээри, ыал эрэ барыта күн аайы сыалаах этинэн эмсэхтэнэр кыаҕа суох. Чуолаан, бу сүөһүтэ-аһа суох куорат олохтоохторугар сыһыаннаах. Бииринэн, эт сыаната аһара ыараата. Иккиһинэн, куорат тэтимигэр үлэлии-хамныы сылдьар дьоҥҥо түргэнник буһарыллар ас олус абыраллаах буоллаҕа. “Фермер-Ас” онно сөп түбэһиннэрэн, эт полуфабрикаттары – бэлимиэннэри, кэтилиэттэри, тиэптэлилэри, варениктары, “розочкалары”, о.д.а. астаан таһаарар. Сылгы, убаһа этин ыыһыыллар. Убаһа этиттэн “Амтан ас”, “Гагариннааҕы” диэн халбаһылары астыыры баһылаабыттар.

Аска эти кытта бурдугу тутталларынан, мииҥҥэ кутуллар лапсаны уонна оруос бурдуктан галеттыҥы хаппыт, ол аата уһуннук дьүдэйбэккэ, түүнүгүрбэккэ сылдьар лэппиэскэни астыыллар. Саас-күһүн тыаҕа булка, балыкка барар дьон өйүөҕэ ылаллар, күнү быһа сиэпкэ укта сылдьан үссэнэргэ бэртээхэй ас үһү.

– Биһиги эрэкилээмэлэммэппит, – диир Алексей Петрович. – Ол оннугар дьон амтаһыйдаҕына, аспытын сөбүлээтэҕинэ күн, нэдиэлэ аайы атыылаһар усулуобуйаларын кыах баарынан тэрийэ-олохтуу сатыыбыт.

Бородууксуйабытын киин куоракка бэйэбит маҕаһыыммыт таһынан 200-тэн тахса эргиэн туочукатын кытта үлэлэһэн, атыыга таһаарабыт. Олор биһиги сыанабытыттан 30 бырыһыан үрдэтэллэр. Маҕаһыыннартан күннэтэ сайаапка киирэ турар. Күҥҥэ 250-350 киилэ араас көрүҥ оҥоһуктары астаан тарҕатабыт. Сыл устатыгар 47-50 туонна бородууксуйа оҥоһуллан тахсан, ыаллар остуолларыгар тиийэр, онон 12 тыһ. киһини хаачыстыбалаах аһылыгынан хааччыйабыт диэн ааҕынабыт.

Эт сыаната ыараатаҕына, сүрүн туттар сырьебут буоларынан, биһиэхэ тута биллэр. Охсор даҕаны. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр эт сыаналааҕын ааһан, түргэнник бүтэр. Ол иһин сайын, күһүн эрдэ илин эҥээрдээҕи улуустартан атыылаһан хаһаанан баран, кыһыҥҥы өттүгэр Алтайтан, Новосибирскай диэкиттэн кууһунан ылабын. Сыалаах эттэн минньигэс ас тахсар. Бу сылларга булуутуттан-талыытыттан астааһыныгар, батарыытыгар тиийэ барытыгар бэйэм тус илиибинэн тутан-хабан, уопутуран, киһиргэһэ суох, эккэ үчүгэйдик быһаарсар буоллум.

Дьиҥнээх эт түргэнник хараарар, өлбөөрөр айылгылаах. Дьон биир үксүн билбэтиттэн бастакынан кытархай, тэтэркэй дьүһүннээх кэтилиэт үрдүгэр түһэр. Дьиҥэр, онтуҥ кырааскалаах, амтан-сыт тупсарардаах буолан, уһуннук кытаран-тэтэрэн сытар буоллаҕа. Ас-оҥоһук “үйэтин уһатаары” араас булкадаһыктары тутталлар. Элбэх булкаастаах оҥоһук сыаната чэпчэки буолара биллэр. Аска кэмчилээн баран, кэлин доруобуйалара айгыраатаҕына, эмкэ оннооҕор быдан элбэх харчыны ороскуотуруохтарын сорохтор санаабаттара хомолтолоох.

“Фермер-Ас” бааһынай хаһаайыстыба бородууксуйата “Бэйэ аһа” диэн суруктаах (логотиптаах) тахсар, тарҕанар. Тэрилтэ салайааччыта эппитин курдук, хайа күн үлэлиэхтэриттэн сөптөөхтүк аһааһын хайысхатын тутуһан кэллилэр уонна дьон албына-түөкэйэ суох астаммыт аһы аһаан, ыалдьыбакка-сүппэккэ, уһуннук уонна дьоллоохтук олороллоругар дьулуһаллар. “Ырыынакка ким чиэһинэйдик үлэлиир – ол тахсар”, – диир. Атастара-доҕотторо күөртээннэр, быйыл күһүн Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ тэрийэр ас-үөл өрөспүүбүлүкэтээҕи быыстапка-дьаарбаҥкатыгар бастакытын кытынна уонна “Үрдүк хаачыстыбалаах эт полуфабрикаттары астааһын иһин” номинация кыайыылааҕынан ааттанна.

Куонкуруска киирбит ас кимиэнэ буоларын тэрийээччилэр эрэ билэллэр. Лабораторияҕа анаалыстанарыгар уонна тутулуга суох экспертэртэн турар хамыыһыйа сыанабыл биэрэригэр нүөмэринэн кыттар. “Сүөһү этиттэн астаммыт “Дьиэтээҕи” диэн кэтилиэппит бастаата. Испэр, халбаһыларбар ордук эрэнэ саныыр этим”, – диэбитэ быыстапка кэнниттэн кэпсэтэрбитигэр. Тоҕо диэтэххэ, Гагарин түөлбэтин ааттатар халбаһытын 100 бырыһыан эттэн астыыллар.

Урбаанньыт-бааһынай: “Олохтоох асчыттар бэйэ-бэйэбитин күрэстэһээччи курдук көрбөккө, түмсэн-сомоҕолоһон, ким туохха үчүгэйинэн хардарыта маастар-кылаас бэрсэн, уопут атастаһыахпытын сөп этэ. Оччоҕуна эрэ бэйэбит аспыт кэлии эргиэмсиктэртэн көмүскэллээх буолуо ”, – диирэ оруннаах. Алексей Петрович дьыалатыгар докумуон-кумааҕы, суот-учуот өттүгэр улахан кыыһа Кристина уонна хаһаайыстыба күннээҕи түбүгэр уола Тускул үөрэҕиттэн быыс буллаҕына, көмөлөһөллөр. Онон, “Фермер-Ас” биисинэһэ дьиэ кэргэҥҥэ тирэҕирэр.

Подробнее: https://ulus.media/article/81979

2022-12-09 09:44:27

Всего просмотров: 321